ʻOku lava ke ma'u 'e kinautolu 'oku nau tuʻu lavea ngofua ange mei he COVID-19 ke faitoʻo ʻaki ʻa e faitoʻo vailasi COVID-19. ʻOku fakasiʻisiʻi ʻe he 'ū faitoʻo ko ʻení ʻa e lahi ʻo e vailasi ʻi ho sinó, ko ia ai he'ikai ké ke puke ange pea siʻisiʻi ange ai hoʻo iku ki falemahakí.
Te ke lava ʻo maʻu ha faitoʻo vailasi taʻetotongi kapau 'oku ke:
- maʻu koe 'e he COVID-19 mo e ngaahi fakaʻilonga puké pe ko e Tokotaha Fetuʻutaki Fakaʻapi koe pea ʻi ai ha ngaahi fakaʻilonga puke, pea
- naʻa ke puke ʻi loto ‘i he ʻaho ʻe 5 kuohilí, pea
- 'oku ke malava 'o maʻu ʻa e faitoʻó.
Kau 'i he ni’ihi ‘oku nau malava ‘o ma’ú ‘o kau ai 'a e:
- Kakai Māuli pe Pasifiki 'oku taʻu 50 pe motuʻa ange
- tokotaha kotoa pē ʻoku taʻu 65 pe motuʻa ange
- ha taha taʻu 50 pe motuʻa angé pea ‘oku si'i ange ‘enau huhu malu’í COVID-19 'i he 2
- ha taha pē ʻoku vaivai ʻaupito e me’a maluʻi hono sinó
- ha taha pē ʻoku Down syndrome
- ha taha pē ʻoku ʻi ai hono mahaki totó
- ha taha pē na'e tokoto 'i he tafa'aki tokangaekina 'o kinautolu 'oku tūkunga ta'epau 'i he falemahakí 'i hono ma'u ko ia 'e he COVID-19
- ha taha pē ʻoku 3 pe lahi ange hono ngaahi fokoutua tauhí.
ʻOku kau ʻi he ngaahi fokoutua tauhi tuʻu fakatuʻutāmakí ʻa e:
- mahaki tauhi ʻo e fokoutua 'o e maʻamaʻá mo e halanga mānavá
- ngaahi tūkunga faingataʻa ʻo e mahaki mafú hangē ko e uesia e pamu 'o e totó, tasīsī ʻa e halanga kalava 'o e mafú, mahaki'ia e kālavá, mahaki mafu tupunga mei he mofihui, mo e mahaki mafu ne fanau'i mai akí
- toto ma’olunga
- mahaki tauhi 'o e neave pule e sinó pe mahaki tauhi 'o e uoaua mo e neave e sinó
- suka
- mahaki tauhi ʻo e kofuuá
- mahaki’ia ‘aupito e ʻaté hangē ko e uesia e ʻate
- mahaki’ia ‘aupito e totó
- puke lahi fakaʻatamai hangē ko e ‘āvanga, uesia e mo’ui faka’ahó, ʻavanga femaleleaki pe ‘āvanga fefafa
- kanisā toumoliliu
- sisino fakatupu mahaki (BMI lahi ange ʻi he 35).
ʻOku ʻatā ʻa e faito'o vailasi COVID-19 ke faito'o 'aki e kakai puke 'i he COVID-19 'i honau 'apí 'a ia 'oku nau malava o ma'u e faingamālie ni.
Kuo pau ké ke kamata'i hono ngāue'aki ʻa e faitoʻo COVID-19 ʻi loto ʻi he ʻuluaki ʻaho ʻe 5 ʻo ho'o maʻu e ngaahi fakaʻilonga puké.
ʻI ho'o ngāue'aki vavé 'i ho'o puke he COVID-19, ʻe lava ai 'e he faito'o vailasí ke tokoni'i koe ke 'oua te ke a'u ki falemahaki.
Ko e ngaahi faito'o ko 'ení 'oku malava ke ma'u 'e kinautolu 'oku nau malava 'o ma'u e faito'o ni ka kuopau ke 'i loto 'i he 'aho 'e 5 'o e kamata'anga 'o 'enau faka'ilonga puké.
Kapau ʻokú ke sivi ola positivi 'i he COVID-19 pe ko e Tokotaha Fetu'utaki Vāofi Faka'api koe
Talanoa ki hoʻo toketā pe neesí ʻi he telefoní ke ʻilo pe ʻoku ke fiema'u ha la'i tohi fakamafai'i e faitoʻó (prescriotion) maʻau. Te nau tokoni atu ke fakafuofuaʻi pe 'oku ke malava 'o ma'u e faitoʻo COVID-19. ʻE makatuʻunga ia ʻi ha ngaahi moʻoniʻi meʻa lahi, kau ai ho taʻu motuʻa, matakali, ngaahi fokoutua kehe mo e tuʻunga ʻo e huhu maluʻi.
ʻE tokolahi ha ngaahi fale talavai te nau lava ʻo maʻu ha e ngaahi faito'o vailasi COVID-19 taʻe ʻi ai ha tohi fakamafai e toketā kapau te ke sivi ola positivi lelei pe ko ha Tokotaha Fetu'utaki Vāofi Faka'api. ʻE vakaiʻi ʻe he tokotaha huʻivaí hoʻo malava ke ma'ú.
Talanoa mo hoʻo tokotaha huʻivaí pe ko ha neesi kuo lēsisita hili pe hoʻo sivi ola positivi pē fakatupulaki ha ngaahi fakaʻilonga puke ke ʻiloʻi pau pe ʻoku tonu ʻa e 'ū faitoʻó kiate koe.
Kapau ʻoku ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ké ke puke 'aupito ka ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi fakaʻilonga puke COVID-19
Kapau ʻoku ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ke ala puke lahi 'i he COVID-19 te ke ala lava ʻo maʻu ha tohi faka'atā atu 'o e faito'ó mei he toketā 'o ki mu'a 'i ha'o puke he COVID-19.
ʻOku ʻuhinga ʻeni ʻe tōmu'a maʻu ʻe he tokotaha huʻivaí ʻa e tohi faka'atā e faito'ó mei he toketā ke māau atu telia na'a ke puke.
Kapau ne ola positivi ho siví, te ke lava leva ʻo fokotuʻutuʻu ke tiliva atu ʻa e faitoʻó ʻe ho'o ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí pe ko e fale talavaí.
ʻE fakapapauʻi ʻe hoʻo toketā, neesí pe tokotaha huʻivaí pe ʻoku kei malu pe ké ke ngāue'aki 'a e 'ū faitoʻo COVID-19.
He ʻikai ké ke lava ʻo maʻu ʻa e faitoʻó kae ʻoua kuo ke sivi ola positivi 'i he COVID-19.
Talanoa ki hoʻo toketā pe neesí ke sio pe ʻoku tonu ke maʻu ha tohi faka'atā e toketā ke ma'u 'aki e faito'ó kimuʻa 'i ha'o puke ko ha founga lelei ia ma'au.
Kumi ha fale talavai
ʻE lava ke maʻu ʻa e 'ū fale talavai 'oku nau fakatau atu 'a e faito'o vailasí ʻi he Healthpoint.
Te ke fiemaʻu ha tohi faka'atā 'o e faitoʻó mei he Toketā 'i he ngaahi fale talavai ko ʻení:
Pharmacies where you need a prescription | Healthpoint
He ʻikai te ke fiemaʻu ha tohi faka'atā 'o e faitoʻo 'a e toketā ʻi he ngaahi fale talavai ko ʻení:
Pharmacies where you do not need a prescription | Healthpoint
Kapau kuo ke puke he COVID-19 kuo pau ké ke fakamavaheʻi koe ʻi ha ʻaho ʻe 7 pea ʻikai lava ké ke mavahe mei ho ʻapí.
Kapau ʻokú ke feʻunga ke maʻu ha faitoʻo, aleaʻi ke ʻave kinautolu ʻe ho ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí pe ʻi ha ngaahi founga kehe.
ʻE lava ʻe he ngaahi fale talavai ʻe niʻihi ʻo tiliva atu ʻa e faitoʻó.
ʻOku ʻatā ʻa e faito'o vailasi COVID-19 ke faoto'o 'akʻi ʻa e konga kimuʻa ʻo ho puke he COVID-19 ʻi ʻapí. ʻOku kau heni ʻa e:
- ritonavir mo e nirmatrelvir (fakakalasi ko e Paxlovid)
- molnupiravir (fakakalasi ko e Lagevrio).
Ko ha fo'i'akau faitoʻo ia ʻoku ʻoatu ki he kakai ʻoku nau tuʻu lavea ngofua ange ke puke lahi mei he COVID-19. ʻI hono ngāue'aki 'i he ʻuluaki ʻaho ʻe 5 ʻo hoʻo puke 'i he COVID-19 te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke 'oua na'a ke iku ki falemahaki.
ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi faitoʻo kehe ʻe niʻihi ʻoku 'atā ke faito'o 'aki e COVID-19 ka ʻoku toki ngāue'aki pe ia ʻi falemahaki.
Ko e Pharmac, ko ha potungāue'oku ne fili ʻa e faito'o ke fakapa'anga fakapule'anga 'i Nu'usilá, ʻoku lahi ange ʻa e fakamatala ʻi heʻene uepisaiti.
Kapau ʻoku uesia 'aupito e me'a malu'i ho sinó, ʻe lava ké ke ma'u e Evusheld.
Ko e Evusheld ko ha faitoʻo ta'ota'ofi ia pea ʻoku ne lava ʻo tokoni'i ke fakasi'isi'i 'a e puke lahí mo e tokoto falemahaki mei he COVID-19.
ʻOku lava ke maʻu ia ʻe ha kakai 'oku uesia 'aupito e ngaūe honau me'amalu'í oku nau taʻu 12 mo lahi ange. Te ke lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi huhu ʻe 2 ʻo e Evusheld kimuʻa 'i ha'o puke 'i he COVID-19, pe ʻi ha uike ʻe 2 hili hoʻo fakaakeake.
Talanoa mo hoʻo toketā pe palofesinale ki he moʻui lelei pe ʻoku totonu ʻa e faitoʻo ko ʻeni kiate koe.