Ko hai ‘oku malava ‘o ma’u ‘a e faito’o vailasí (antivirals)

ʻOku lava ke ma'u 'e kinautolu 'oku nau tuʻu lavea ngofua ange mei he COVID-19 ke faitoʻo ʻaki ʻa e faitoʻo vailasi COVID-19. ʻOku fakasiʻisiʻi ʻe he 'ū faitoʻo ko ʻení ʻa e lahi ʻo e vailasi ʻi ho sinó, ko ia ai he'ikai ké ke puke ange pea siʻisiʻi ange ai hoʻo iku ki falemahakí.

Te ke lava ʻo maʻu ha faitoʻo vailasi taʻetotongi kapau 'oku ke:

  • maʻu koe 'e he COVID-19 mo e ngaahi fakaʻilonga puké pe ko e Tokotaha Fetuʻutaki Fakaʻapi koe pea ʻi ai ha ngaahi fakaʻilonga puke, pea
  • naʻa ke puke ʻi loto ‘i he ʻaho ʻe 5 kuohilí, pea
  • 'oku ke malava 'o maʻu ʻa e faitoʻó.

Kau 'i he ni’ihi ‘oku nau malava ‘o ma’ú ‘o kau ai 'a e:

  • Kakai Māuli pe Pasifiki 'oku taʻu 50 pe motuʻa ange
  • tokotaha kotoa pē ʻoku taʻu 65 pe motuʻa ange
  • ha taha taʻu 50 pe motuʻa angé pea ‘oku si'i ange ‘enau huhu malu’í COVID-19 'i he 2
  • ha taha pē ʻoku vaivai ʻaupito e me’a maluʻi hono sinó
  • ha taha pē ʻoku Down syndrome
  • ha taha pē ʻoku ʻi ai hono mahaki totó
  • ha taha pē na'e tokoto 'i he tafa'aki tokangaekina 'o kinautolu 'oku tūkunga ta'epau 'i he falemahakí 'i hono ma'u ko ia 'e he COVID-19
  • ha taha pē ʻoku 3 pe lahi ange hono ngaahi fokoutua tauhí.

Antiviral medication

Ko hai ‘oku malava ‘o ma’u ‘a e faito’o vailasí (antivirals)
Ngaahi fokoutua tauhi 'oku tu'u fakatu'utāmaki

ʻOku kau ʻi he ngaahi fokoutua tauhi tuʻu fakatuʻutāmakí ʻa e:

  • mahaki tauhi ʻo e fokoutua 'o e maʻamaʻá mo e halanga mānavá
  • ngaahi tūkunga faingataʻa ʻo e mahaki mafú hangē ko e uesia e pamu 'o e totó, tasīsī ʻa e halanga kalava 'o e mafú, mahaki'ia e kālavá, mahaki mafu tupunga mei he mofihui, mo e mahaki mafu ne fanau'i mai akí
  • toto ma’olunga
  • mahaki tauhi 'o e neave pule e sinó pe mahaki tauhi 'o e uoaua mo e neave e sinó
  • suka
  • mahaki tauhi ʻo e kofuuá
  • mahaki’ia ‘aupito e ʻaté hangē ko e uesia e ʻate
  • mahaki’ia ‘aupito e totó
  • puke lahi fakaʻatamai hangē ko e ‘āvanga, uesia e mo’ui faka’ahó, ʻavanga femaleleaki pe ‘āvanga fefafa
  • kanisā toumoliliu
  • sisino fakatupu mahaki (BMI lahi ange ʻi he 35).
Ngaahi fokoutua tauhi 'oku tu'u fakatu'utāmaki
Ko e taimi ke ngāue'aki ai ʻa e faito'o vailasi COVID-19

ʻOku ʻatā ʻa e faito'o vailasi COVID-19 ke faito'o 'aki e kakai puke 'i he COVID-19 'i honau 'apí 'a ia 'oku nau malava o ma'u e faingamālie ni.

Kuo pau ké ke kamata'i hono ngāue'aki ʻa e faitoʻo COVID-19 ʻi loto ʻi he ʻuluaki ʻaho ʻe 5 ʻo ho'o maʻu e ngaahi fakaʻilonga puké.

ʻI ho'o ngāue'aki vavé 'i ho'o puke he COVID-19, ʻe lava ai 'e he faito'o vailasí ke tokoni'i koe ke 'oua te ke a'u ki falemahaki.

Ko e ngaahi faito'o ko 'ení 'oku malava ke ma'u 'e kinautolu 'oku nau malava 'o ma'u e faito'o ni ka kuopau ke 'i loto 'i he 'aho 'e 5 'o e kamata'anga 'o 'enau faka'ilonga puké.

Ko e taimi ke ngāue'aki ai ʻa e faito'o vailasi COVID-19
Founga ke ma'u ai 'a e faito'o vailasí

Kapau ʻokú ke sivi ola positivi 'i he COVID-19 pe ko e Tokotaha Fetu'utaki Vāofi Faka'api koe

Talanoa ki hoʻo toketā pe neesí ʻi he telefoní ke ʻilo pe ʻoku ke fiema'u ha la'i tohi fakamafai'i e faitoʻó (prescriotion) maʻau. Te nau tokoni atu ke fakafuofuaʻi pe 'oku ke malava 'o ma'u e faitoʻo COVID-19. ʻE makatuʻunga ia ʻi ha ngaahi moʻoniʻi meʻa lahi, kau ai ho taʻu motuʻa, matakali, ngaahi fokoutua kehe mo e tuʻunga ʻo e huhu maluʻi.

ʻE tokolahi ha ngaahi fale talavai te nau lava ʻo maʻu ha e ngaahi faito'o vailasi COVID-19 taʻe ʻi ai ha tohi fakamafai e toketā kapau te ke sivi ola positivi lelei pe ko ha Tokotaha Fetu'utaki Vāofi Faka'api. ʻE vakaiʻi ʻe he tokotaha huʻivaí hoʻo malava ke ma'ú.

Talanoa mo hoʻo tokotaha huʻivaí pe ko ha neesi kuo lēsisita hili pe hoʻo sivi ola positivi pē fakatupulaki ha ngaahi fakaʻilonga puke ke ʻiloʻi pau pe ʻoku tonu ʻa e 'ū faitoʻó kiate koe.

Kapau ʻoku ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ké ke puke 'aupito ka ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi fakaʻilonga puke COVID-19

Kapau ʻoku ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ke ala puke lahi 'i he COVID-19 te ke ala lava ʻo maʻu ha tohi faka'atā atu 'o e faito'ó mei he toketā 'o ki mu'a 'i ha'o puke he COVID-19.

ʻOku ʻuhinga ʻeni ʻe tōmu'a maʻu ʻe he tokotaha huʻivaí ʻa e tohi faka'atā e faito'ó mei he toketā ke māau atu telia na'a ke puke.

Kapau ne ola positivi ho siví, te ke lava leva ʻo fokotuʻutuʻu ke tiliva atu ʻa e faitoʻó ʻe ho'o ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí pe ko e fale talavaí.

ʻE fakapapauʻi ʻe hoʻo toketā, neesí pe tokotaha huʻivaí pe ʻoku kei malu pe ké ke ngāue'aki 'a e 'ū faitoʻo COVID-19.

He ʻikai ké ke lava ʻo maʻu ʻa e faitoʻó kae ʻoua kuo ke sivi ola positivi 'i he COVID-19.

Talanoa ki hoʻo toketā pe neesí ke sio pe ʻoku tonu ke maʻu ha tohi faka'atā e toketā ke ma'u 'aki e faito'ó kimuʻa 'i ha'o puke ko ha founga lelei ia ma'au.

Kumi ha fale talavai

ʻE lava ke maʻu ʻa e 'ū fale talavai 'oku nau fakatau atu 'a e faito'o vailasí ʻi he Healthpoint.

Te ke fiemaʻu ha tohi faka'atā 'o e faitoʻó mei he Toketā 'i he ngaahi fale talavai ko ʻení:

Pharmacies where you need a prescription | Healthpoint

He ʻikai te ke fiemaʻu ha tohi faka'atā 'o e faitoʻo 'a e toketā ʻi he ngaahi fale talavai ko ʻení:

Pharmacies where you do not need a prescription | Healthpoint

 

Founga ke ma'u ai 'a e faito'o vailasí
Founga ke maʻu ai ha 'ū faitoʻo kapau ʻoku fakamavaheʻi koe

Kapau kuo ke puke he COVID-19 kuo pau ké ke fakamavaheʻi koe ʻi ha ʻaho ʻe 7 pea ʻikai lava ké ke mavahe mei ho ʻapí.

Kapau ʻokú ke feʻunga ke maʻu ha faitoʻo, aleaʻi ke ʻave kinautolu ʻe ho ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí pe ʻi ha ngaahi founga kehe. 

ʻE lava ʻe he ngaahi fale talavai ʻe niʻihi ʻo tiliva atu ʻa e faitoʻó.

Founga ke maʻu ai ha 'ū faitoʻo kapau ʻoku fakamavaheʻi koe
Ngaahi faito'o 'oku 'atā ke ma'u 'e ha ni'ihi 'oku nau ala ma'ú

ʻOku ʻatā ʻa e faito'o vailasi COVID-19 ke faoto'o 'akʻi ʻa e konga kimuʻa ʻo ho puke he COVID-19 ʻi ʻapí. ʻOku kau heni ʻa e:

  • ritonavir mo e nirmatrelvir (fakakalasi ko e Paxlovid)
  • molnupiravir (fakakalasi ko e Lagevrio).

Ko ha fo'i'akau faitoʻo ia ʻoku ʻoatu ki he kakai ʻoku nau tuʻu lavea ngofua ange ke puke lahi mei he COVID-19. ʻI hono ngāue'aki 'i he ʻuluaki ʻaho ʻe 5 ʻo hoʻo puke 'i he COVID-19 te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke 'oua na'a ke iku ki falemahaki.

Expand all
Paxlovid
  • ʻOku kau ʻi he Paxlovid ʻa e faitoʻo ʻe 2 (nirmatrelvir mo e ritonavir) ʻoku ke folo fakatahaʻi. ʻOku nau fakasiʻisiʻi ʻa e lahi ʻo e vailasí ʻi ho sinó. ʻOku ke folo ʻa e ngaahi fo'i'akau Paxlovid ʻi ha ʻaho ʻe 5.
  • ʻOku mahuʻinga ke tala ki hoʻo toketā mo e tokotaha huʻivai ha faʻahinga fokoutua, mo e faitoʻo, ngaahi faito'o 'akau tu'u fonuai pe faito'o tānaki fakamo'ui lelei 'o ha vaitamini, minilolo, lolo pe 'akau tu'u fonua. Te nau ala uesia e malu ʻa e Paxlovid.

ʻAʻahi ki he Tokotaha Fakafeangai Moʻui Lelei (Health Navigator) ki ha fakamatala fekauʻaki mo e Paxlovid, kau ai e founga ke ma'u ai, meʻa ke fakakaukau'i ki kimuʻa pea ke toki ma'u, mo e ngaahi uesia kovi ʻe ala hoko.

Ko e toe liuaki mai ʻo e ngaahi fakaʻilonga puké hili hono faitoʻo 'aki e Paxlovid

Ki ha kakai ʻe niʻihi, ʻe lava ke foki mai ʻa e ngaahi fakaʻilonga puké hili hono fakakakato 'o e ngaahi taimi ke folo ai e fo'i'akau Paxlovid. ʻOku ʻiloa ʻeni ko e toumoliliu mai 'o e Paxlovid.

Ko e kakai 'oku nau a'usia e toumoliliu mai 'o e Paxlovid, 'oku 'ikai ke nau puke lahi. ʻOku faʻa angavaivai ʻa e ngaahi fakaʻilonga puké pea angamaheni ʻaki 'ene sai ʻi loto ʻi he ʻaho ʻe 3.

ʻOku angamaheni ʻaki pe ki ha kakai ʻe niʻihi ʻoku nau fakaakeake mei he COVID-19 ke nau a'usia ha ngaahi fakaʻilonga puke ʻoku haʻu mo ʻalu ʻi ha taimi lahi, ʻo tatau ai pē pe kuo nau ngāue'aki e faitoʻo vailasí.

ʻOku totonu ké ke nofo pe ʻi ʻapi ʻo fakaakeake ai kae ʻoua kuo ʻosi ha houa ʻe 24 mei he molea 'o e ngaahi fakaʻilonga puké kapau 'oku:

  • foki mai hoʻo ngaahi fakaʻilonga puké hili hono fakaʻosi hono ma'u 'i he ʻaho ʻe 5 ʻa e Paxlovid, mo e
  • lava e ʻaho ʻe 28 pe siʻi ange talu mei hoʻo fuofua maʻu e ngaahi fakaʻilonga puké pe siviʻi ola positivi.
  • ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke toe fai hano toe folo fo'ou ʻo e Paxlovid kapau ʻoku foki mai hoʻo ngaahi fakaʻilonga puke lolotonga e taimi ko ʻeni.
Molnupiravir
  • Ko e Molnupiravir (Lagevrio) ko ha faitoʻo ia ʻoku ne fakasiʻisiʻi ʻa e lahi ʻo e vailasi ʻi ho sino. Te ke ma'u e 'ū fo'i'akau molnupiravir ʻi ha ʻaho ʻe 5.

ʻAʻahi ki he Tokotaha Fakafeangai Moʻui Lelei ki ha fakamatala fekauʻaki mo e molnupiravir, kau ai ʻa e founga ke ma'u ai, meʻa ke fakakaukau'i kimuʻa pea ke toki ma'u, pea mo ha ngaahi uesia kovi ʻe ala hoko.

Ngaahi faito'o 'oku 'atā ke ma'u 'e ha ni'ihi 'oku nau ala ma'ú
Ngaahi faitoʻo 'oatu ʻi falemahakí

ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi faitoʻo kehe ʻe niʻihi ʻoku 'atā ke faito'o 'aki e COVID-19 ka ʻoku toki ngāue'aki pe ia ʻi falemahaki.

Ko e Pharmac, ko ha potungāue'oku ne fili ʻa e faito'o ke fakapa'anga fakapule'anga 'i Nu'usilá, ʻoku lahi ange ʻa e fakamatala ʻi heʻene uepisaiti.

Ngaahi faitoʻo 'oatu ʻi falemahakí
Faito'o ta'ota'ofi 'o e COVID-19

Kapau ʻoku uesia 'aupito e me'a malu'i ho sinó, ʻe lava ké ke ma'u e Evusheld.

Ko e Evusheld ko ha faitoʻo ta'ota'ofi ia pea ʻoku ne lava ʻo tokoni'i ke fakasi'isi'i 'a e puke lahí mo e tokoto falemahaki mei he COVID-19.

ʻOku lava ke maʻu ia ʻe ha kakai 'oku uesia 'aupito e ngaūe honau me'amalu'í oku nau taʻu 12 mo lahi ange. Te ke lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi huhu ʻe 2 ʻo e Evusheld kimuʻa 'i ha'o puke 'i he COVID-19, pe ʻi ha uike ʻe 2 hili hoʻo fakaakeake.

Talanoa mo hoʻo toketā pe palofesinale ki he moʻui lelei pe ʻoku totonu ʻa e faitoʻo ko ʻeni kiate koe.

Faito'o ta'ota'ofi 'o e COVID-19