Kapau ne ola positivi ho sivi COVID-19, kuo pau ké ke fakamavaheʻi koe ʻi ha ʻaho ʻe 7.

ʻOku ʻuhinga ʻeni he ʻikai ké ke lava ʻo mavahe mei ʻapi ke ʻalu ki he falekoloa, pe ko ho’o ‘alu ke ‘omai e ngaahi me’a ‘oku fu’u fiema’u, hangē ko e faitoʻo. ‘Oku fiema’u ke māu ho’o palani ke ‘alu ha taha kehe ‘o ‘omai eni ma’au, pe ke tiliva atu.

Ko e tokolahi ‘o kinautolu ‘oku puke he COVID-19 ‘oku vaivai ki he ‘ikai ke fu’u puke mei ai pea mo nau sai pe mo malu ‘i ‘api. Kiate kinautolu ʻoku fiemaʻu tokoni, ʻe ʻatā maʻu pē ʻa e kau faifatongia ki he moʻui lelei.

‘E faingofua ange ho’o fakamavaheʻi koe ‘i he māu ho’o palani.

Image

Me'atokoni mo e fakatau

• ‘E ala lava ké ke kole ki ho ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí pe kaungaʻapí ke nau tuku atu pē ‘i tu’a homou matapā ‘ikai ha fesiofaki, pe te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha kautaha tiliva me’akai.
• Kapau ʻoku ʻi ai hao ngaahi kaungāmeʻa pe fāmili ʻoku nau lolotonga fakamavaheʻi kinautolu, vakai atu pe te nau fiema’u ha me’a ké ke tuku’i ange, pe feima’u ha tokoni.

Kapau ʻoku ke fiemaʻu ha poupou lolotonga hoʻo fakamavaheʻi koé

Mo'ui lelei mo e lelei fakalukufua

• Fokotu’utu’u ha ki’i kato haisini ‘oku māu ai ‘a e me’a fakamaʻa nima, kofunima, ‘ū me’a’ufi’ufi mata, ‘ū me’afufulu fakamaʻa mo e ‘ū milemila veve lahi.
• Kapau ‘oku ‘i ai ha ni’ihi homou ‘api ‘oku nau fiema’u ha tokoni lahi ange, fokotu’u ha’o palani ki hono tokangaʻi. Ka ‘oku ke vahe’i fakalao atu e tauhi ho’o fānaú, talanoa mo e mātuʻa pe tauhi ‘e tahá ke fakapapau’i e meʻa ke fai.
• ʻOku mahuʻinga hoʻo tokangaʻi ho’o mo’ui fakatu’asinó mo e lelei fakalukufua fakaʻatamaí lolotonga hoʻo ʻi ʻapí. Fakakakaukau’i ha ngaahi founga ké ke ma’u ai ha ‘ea lelei, pea mo ha fakamalohisino. ‘Oku ke malava pe ‘o fakamalohisino ‘i tuʻa homou feitu’u — ka ‘oku ‘ikai ké ke malava ‘o ngāue ‘aki e ngaahi me’a fakatokolahi, hangē ko e suimingipulu fakatokolahi. Tauhi e vāmama’ó mei he niʻihi kehé ‘i ho’o fakamalohisinó.

Tokangaʻi ho’o mo’ui lelei fakalukufua fakaʻatamaí

Faitoʻo mo e tohi ‘o e tohi fakamafai faitoʻo mei he toketā

• Vakaiʻi ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi tefitoʻi nāunau fakafaitoʻo ke tokoni ki hono tokangaʻi hoʻo ngaahi fakaʻilonga puke. ʻE lava ke kau heni ʻa e fatito'o langa, meʻafua māfana, me'afana, lole ki he monga lozenges mo hoʻo ngaahi faitoʻo angamaheni.
• Kapau ʻoku fakamavaheʻi koe pea ‘oku ke fiemaʻu ha faitoʻo, te ke lava ʻo fetuʻutaki ki hoʻo toketā pe fale talavai ofi atu ke kole hano tiliva atu, pe kole ho ngaahi kaungāmeʻa mo e fāmili ke nau ō ‘o ‘omi kiate koe.
• Hiki ha lisi ʻo e fakamatala e fāmili—kau ai ʻa e fika NHI, ha faʻahinga mahaki tauhi mo ha ngaahi faitoʻo pe ‘ū nāunau fakafaitoʻo ʻe fiemaʻu ʻe ha tokotaha takitaha ʻo ka fiiema’u ke fakamavaheʻi kinautolu. Fakakau ai ʻa e fakamatala ki he fetuʻutaki ki he taimi fakatuʻupakeé hangē ko hoʻo toketā, ngaahi fuafatongia hili e taimi ngāue maheni, mo ha ngaahi kautaha tokoni.

Ngāue mo e ako

• Talanoa ki he pulengāue mo e ʻapiako hoʻo leká koeʻuhi ké ke malava mo hoʻo fānaú ‘o ngāue mo ako mei ʻapi.
• Kapau he ʻikai te ke lava ʻo ngāue mei ʻapi, talanoa mo hoʻo pule ngāué fekauʻaki mo hoʻo vahé pea mo e vahe ‘oku ke ala ma’u he taimi ʻokú ke puke aí.

Livi mo e Vahe mo e ‘oku ke ala ke ma’u lolotonga e COVID-19 | employment.govt.nz

Ko ho'o tu'unga mo'ui lolotonga

• ʻOku kehe ʻa e tuʻunga moʻui ʻo e tokotaha kotoa pe — mahalo pe ʻoku ke ʻi ha famili tokolahi, nofo mo ha niʻihi, pe te ke nofo toko taha pe. Ki ha kakai ʻe niʻihi, ʻe faingofua ange ke fakangatangata ʻa e fetuʻutaki mo e mēmipa ʻo e familí kapau ‘oku ‘i ai honau falekaukau mo e loki mohe pē ‘o nautolu. Talanoa mo homou ‘api ki he founga te mou ngāue ‘aki ai e ki’i ‘ēlia ‘oku mou vahevahe ‘i ‘api.
• Vahevahe foki hoʻo palani mo e toenga ‘o e fāmili mo e kaungāʻapi mo fakahā’i ange ‘a e tokoni te ke fiema’u mei a kinautolu ke mou fetokoniʻaki.

Founga ke fakamavaheʻi ai kitá

Fetu'utaki ma'u pe

• Hiki ha lisi ʻo e ngaahi mea ké ke fai ke ne tokonia e vaha’a taimi ko ia.
• Fakahoko ha palani mo ho kaungāmeʻá mo e fāmili ke mou kei feohi pe he ‘initaneti.

Fanga Monumanú

Vakaiʻi ʻoku feʻunga e meʻakai mo e ngāahi fiema’u hoʻo ki’i monumanu tauhi. Kapau e ‘ikai ké ke malava o tauhi ho’o ki’i monumanu tauhi, kole ha taha kehe ke ne tauhi lolotonga ho’o fakamavaheʻi koe.